«Έτσι η πρόταση για ένα εθνικό σχέδιο μεταρρυθμίσεων και γενναίων αποφάσεων που θα πρέπει να ψηφιστεί από 180 βουλευτές, όπως θα έπρεπε άλλωστε να είχε τεθεί στην Βουλή το αρχικό μνημόνιο, δεν αποσκοπεί μόνο στην «ηθική» αποτροπή της πολιτικής λαθρεπιβιβίβασης μπροστά στο πολιτικό κόστος, στην αποκατάσταση δηλαδή της πολιτικής δικαιοσύνης. Είναι ο μόνος τρόπος να απαλλαγούμε από αυτό το τεχνητά διογκωμένο και επαχθές πολιτικό κόστος που ευνουχίζει τις μεταρρυθμίσεις και παρατείνει το οικονομικό μας κώμα»
Στην οικονομία υπάρχει συχνά η συμπεριφορά που οι οικονομολόγοι ονομάζουν free-rider effect: το φαινόμενο του λαθρεπιβάτη. Όταν κάτι μπορεί να γίνει συλλογικά και να είναι διαθέσιμο σε όλους, κάποιος μπορεί να επωφεληθεί χωρίς να συμμετέχει στο κόστος, προσδοκώντας φυσικά ότι οι άλλοι δεν θα τον μιμηθούν. Είναι η γνωστή κυνική ελληνική συμπεριφορά, που στην ακραία της έκφραση υλοποιείται στο να θέλουμε σχολεία, νοσοκομεία και αστυνομία με τους φόρους που πληρώνουν οι άλλοι. Η συμπεριφορά δε αυτή είναι τόσο πιο εύκολη -και φτηνή- για τον λαθρεπιβάτη, όσο πιο κρίσιμη είναι η επίτευξη του κοινού σκοπού. Μπορεί να είναι σίγουρος, ότι μπροστά στον μείζονα κίνδυνο, οι άλλοι δεν θα απαιτήσουν και την δική του προσφορά ως προϋπόθεση για την δική τους.
Στην πολιτική το φαινόμενο του λαθρεπιβάτη θα μπορούσε να ονομαστεί φαινόμενο της αντιπολίτευσης, η ακόμα καλλίτερα, φαινόμενο της αξιωματικής αντιπολίτευσης: η εκάστοτε αντιπολίτευση προσδοκά την αντιμετώπιση των προβλημάτων -από την οποία η ίδια προφανώς επωφελείται- όχι μόνο αποφεύγοντας λάθρα το όποιο πολιτικό κόστος, αλλά και αυξάνοντάς το για τον πολιτικό της ανταγωνιστή. Έτσι επωφελείται διπλά.
Αλλά αν αυτή η πολιτική συμπεριφορά είναι τουλάχιστον κατανοητή για πολιτικούς και σχήματα που γνωρίζουν καλά ότι ποτέ -σε αυτόν τον κόσμο τουλάχιστον- δεν θα κληθούν να αντιμετωπίσουν πραγματικά προβλήματα, είναι εκ πρώτης όψεως ακατανόητη για την εκάστοτε μείζονα -και άρα εν δυνάμει κυβέρνηση- αντιπολίτευση. Όχι μόνο γιατί ξέρει ότι θα αντιμετωπίσει την ίδια συμπεριφορά ως κυβέρνηση, αλλά και γιατί κινδυνεύει να βρεθεί η ίδια στην δύσκολη θέση να εφαρμόσει τις λύσεις που κατήγγειλε. Το παθαίνουν τα ελληνικά κόμματα (και φυσικά οι ψηφοφόροι τους) εξ’ υπαρχής του ελληνικού κράτους. Και βέβαια, είναι μάλλον επιστημονικό παράδοξο -σε άλλο επιστημονικό πεδίο βέβαια, όταν πολιτικός λαθρεπιβάτης, εκτός από την αντιπολίτευση γίνεται και η ίδια η εκάστοτε κυβέρνηση, αναιρώντας τον εαυτό της.
Φυσικά η συμπεριφορά του πολιτικού λαθρεπιβάτη είναι ακατανόητη μόνο στις εξιδανικευμένες συνθήκες της θεωρίας παιγνίων. Τα πολιτικά κόμματα μπορούσαν μέχρι χθες βάσιμα να προσδοκούν ότι ο μιθριδατισμός των Ελλήνων στο χρήσιμο πολιτικό ψέμα θα τα απάλλασσε από οποιαδήποτε τιμωρία για το εξώφθαλμο αδίκημα της πολιτικής λαθρεπιβίβασης. Ψέμα μεν, «χρήσιμο» δε ως πολιτικό, και συνεπώς αποδεκτό στο αξιακό σύστημα των πολιτών της Ελληνικής Δημοκρατίας. Μέχρι χθες. Γιατί εδώ και καιρό τα περιθώρια για «σκόπιμα» πολιτικά ψέματα έχουν καταφανώς εξαντληθεί, και σε λίγο δεν θα αφορούν πλέον ούτε αυτούς τους ίδιους τους άφρονες οπαδούς-ψηφοφόρους που τα επαναλαμβάνουν ρυθμικά, εκστασιαζόμενοι στις πολιτικές κερκίδες με τις τρίπλες του λατρεμένου τους σέντερ-φορ.
Όμως, πέρα από οποιαδήποτε ηθική απέχθεια, αυτή η πολιτική λαθρεπιβίβαση έχει και ένα υπαρκτό και εξαιρετικά επαχθές κόστος: αυτό των χαμένων ευκαιριών ουσιαστικής αλλαγής, των χλωμών μεταρρυθμίσεων, της ακριβής αγοράς λίγου ακόμη χρόνου, πριν οι αποφάσεις καταστούν οριστικά αναπόφευκτες. Γιατί όχι μόνο μεταβιβάζει αλλού το πολιτικό και κοινωνικό κόστος των αναγκαίων αποφάσεων, αλλά το αυξάνει τεχνητά πείθοντας ευήκοα ώτα για το δήθεν εφικτό μαγικών λύσεων.
Έτσι η πρόταση για ένα εθνικό σχέδιο μεταρρυθμίσεων και γενναίων αποφάσεων που θα πρέπει να ψηφιστεί από 180 βουλευτές, όπως θα έπρεπε άλλωστε να είχε τεθεί στην Βουλή το αρχικό μνημόνιο, δεν αποσκοπεί μόνο στην «ηθική» αποτροπή της πολιτικής λαθρεπιβιβίβασης μπροστά στο πολιτικό κόστος, στην αποκατάσταση δηλαδή της πολιτικής δικαιοσύνης. Είναι ο μόνος τρόπος να απαλλαγούμε από αυτό το τεχνητά διογκωμένο και επαχθές πολιτικό κόστος που ευνουχίζει τις μεταρρυθμίσεις και παρατείνει το οικονομικό μας κώμα.
Filed under: Ελλάδα | Leave a comment »